Varantlar elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan, belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma ya da satma hakkı veren ve hakkında kaydi teslimaT ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye aracıdır. Varant satın alan yatırımcı, ödediği bedel karşılığında bir dayanak varlığı değil, o dayanak varlığı alma ya da satma hakkı alır.
Genel Özellikleri
Temel olarak belirli bir menkul kıymet üzerinde bir hak sağlayan varantların temel özellikleri şu şekilde özetlenebilir;
- Sahibine detayları önceden belirlenmiş bir işlemi gerçekleştirme hakkı verir. İşlemin gerçekleştirilmesi yönünde bir yükümlülük vermez.
- Önceden belirlenmiş bir kullanım fiyatı ve vade tarihi vardır. Kullanım tarihinde bu fiyattan işlemi gerçekleştirmek “ekonomik yarar” sağlayacak ise dönüşüm gerçekleşir.
- Alım ve satım hakkı veren iki türü vardır. Alım varantı (call), dayanak varlığı alma hakkı verirken; satım varantı (put), dayanak varlığı satma hakkı verir.
- Amerikan ve Avrupa olmak üzere iki tipi vardır. Amerikan tipi varantlar vade sonuna kadar kullanım hakkı verirken, Avrupa tipi varantlar sadece vade sonunda kullanılır.
- Ödünç ve açığa satış işlemlerine konu olamaz, kısa pozisyon alınamaz.
- Yatırımcı herhangi bir yükümlülük altına girmediğinden teminat göstermesine gerek yoktur.
- Nakdi uzlaşı ve kaydi teslimaT vardır.
- Dönüşüm oranı vardır. Bu oran, bir adet varantın kaç adet dayanak gösterge alım veya satım hakkı verdiğini gösterir.
- Hak karşılığında ödenen bir ücret karşılığı işlem görür. Bu ücret (veya prim) alınan hakkında fiyatını teşkil eder.
Türkiye’de Varantlar ve Aracı Kuruluş Varantları
Türkiye’de Varantların ihracı, kimler tarafından ihraç edileceği, kayda alınması ve alım satımına ilişkin temel esaslar Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından “Aracı Kuruluş Varantları’nın Kurul Kaydına Alınmasına ve Alım Satım İşlemlerine İlişkin Tebliğ” ile düzenlenmiştir. Söz konusu tebliğ uyarınca Aracı Kuruluş Varantları Borsa İstanbul (BIST)’te işlem görmektedir. Varantların BIST’de işlem görebilmeleri için, ihraççıları ya da ihraççıların anlaştıkları aracı kurumlar tarafından yürütülecek bir piyasa yapıcılık faaliyeti ile desteklenmeleri gerekmektedir. Piyasa yapıcı kurum, likit ve düzenli bir piyasa oluşmasına yönelik sürekli alım-satım emri (kotasyon) vermekle yükümlüdür. Aracı Kuruluş Varantları temel olarak hisse senedi, sepet ve endekse dayalı olmak üzere üç şekilde çıkartılabilir.
